آیه 162 سوره صافات

ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِفاتِنِينَ (162)

ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ‌: نيستيد هيچكدام بر خداى تعالى، بِفاتِنِينَ‌: تباه كنندگان بندگان او به اغوا و اضلال،

جلد 11 - صفحه 166

فَإِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ (161) ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِفاتِنِينَ (162) إِلاَّ مَنْ هُوَ صالِ الْجَحِيمِ (163) وَ ما مِنَّا إِلاَّ لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ (164) وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ (165)

وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ (166) وَ إِنْ كانُوا لَيَقُولُونَ (167) لَوْ أَنَّ عِنْدَنا ذِكْراً مِنَ الْأَوَّلِينَ (168) لَكُنَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ (169) فَكَفَرُوا بِهِ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (170)

ترجمه‌

پس همانا شما و آنچه را كه ميپرستيد

نيستيد شما براى عبادت آن گمراه كنندگان‌

مگر كسى را كه او يقينا وارد شونده دوزخ است‌

و نيست از ما مگر كه‌

جلد 4 صفحه 452

براى او مقامى معيّن است‌

و همانا مائيم صف‌زدگان‌

و همانا مائيم تسبيح كنندگان‌

و همانا بودند كه ميگفتند

اگر آنكه بود نزد ما ذكرى از پيشينيان‌

هر آينه بوديم بندگان خدا كه خالص شدگانند

پس كافر شدند بآن پس زود باشد كه بدانند.

تفسير

خطاب خداوند به بت‌پرستان است بعد از نقل آراء آنها در آيات سابقه كه با اينهمه دروغ و افترا كه بخدا بستيد شما و معبودهاتان نميتوانيد بر خلاف اراده او گمراه كنيد كسيرا مگر آنرا كه مقدّر شده بجهنّم رود يا نميتوانيد براى آنچه عبادت ميكنيد بفتنه و گمراهى بيندازيد كسيرا مگر آنرا كه بايد جهنّمى شود باختيار خود و تقدير خدا و بنابر احتمال اوّل ضمير عليه بخدا راجع است و باحتمال دوم بما تعبدون كه بتها باشند باعتبار لفظ ما و كسانيكه مقدّر شده آنها مطيع باشند مانند ملائكه مقرّند بعبوديّت خدا و ميگويند نيست از ما احدى مگر آنكه مقام معلوم معيّنى در معرفت و عبادت دارد و مأموريّت مخصوصى در تدبير امور عالم بر وفق حكمت چنانچه گفته‌اند ولى قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه نازل شده در شأن ائمه اطهار و اوصياء ابرار و نيز گويند مائيم صف زنندگان در اداء طاعت و امتثال خدمت و مائيم كه تنزيه مينمائيم خدا را از صفاتى كه لايق او نيست چنانچه در روايات اينها از اوصاف ملائكه ذكر شده و از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه ما انوارى بوديم در صفوفى حول عرش تسبيح مينموديم پس تسبيح مينمودند اهل آسمانها به تسبيح ما تا هبوط نموديم بسوى زمين پس تسبيح نمودند اهل زمين بتسبيح ما و مائيم صف‌زنندگان و مائيم تسبيح‌كنندگان و جمع بين ظاهر آيه شريفه بملاحظه سبق ذكر ملائكه و روايات خاصّه آنستكه گفته شود مقصود نقل قول ملائكه است كه بتعليم اهل بيت طهارت در عالم انوار اين اظهارات را مينمودند چون ايشانند آموزگاران ملائكه در عالم ملكوت عليا و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده در تفسير آيات اخيره قريب به اين معنى را كه قريش ميگفتند اگر نزد ما بود كتابى مانند كتب پيشينيان بخدا قسم هر آينه بوديم ما از بندگان مخلص او و ميگفتند خدا بكشد يهود و نصارى را چگونه پيغمبرانشان را تكذيب نمودند پس كافر شدند بكتاب خدا كه اشرف كتب بود چون آورد آنرا پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه اشرف انبياء بود و كلمه ان در وان كانوا مخفّفه از مثقّله است بدليل لزوم‌

جلد 4 صفحه 453

لام در خبر آن و جمله فجائهم ذكر قبل از فكفروا به محذوف است و جمله فسوف يعلمون تهديد آنها است بعاقبت كفرشان در دنيا و آخرت.

فَإِنَّكُم‌ وَ ما تَعبُدُون‌َ (161) ما أَنتُم‌ عَلَيه‌ِ بِفاتِنِين‌َ (162) إِلاّ مَن‌ هُوَ صال‌ِ الجَحِيم‌ِ (163)

‌پس‌ محققا ‌شما‌ مشركين‌ و آنچه‌ ‌را‌ ‌که‌ عبادت‌ ميكنيد ‌بر‌ ‌او‌ نيستيد بفتنه‌ كننده‌ و اضلال‌ كننده‌ مگر ‌آن‌ كسي‌ ‌که‌ بسوء اختيار متابعت‌ ‌شما‌ ‌را‌ كند و ‌خود‌ ‌را‌ جهنمي‌ كند و ‌در‌ جهنم‌ بيندازد.

نظير ‌اينکه‌ آيات‌ ‌را‌ خداوند بشيطان‌ فرمود إِن‌َّ عِبادِي‌ لَيس‌َ لَك‌َ عَلَيهِم‌ سُلطان‌ٌ إِلّا مَن‌ِ اتَّبَعَك‌َ مِن‌َ الغاوِين‌َ وَ إِن‌َّ جَهَنَّم‌َ لَمَوعِدُهُم‌ أَجمَعِين‌َ حجر آيه 42 بالجمله‌ بندگان‌ ‌خدا‌ دو دسته‌ هستند كساني‌ ‌که‌ ‌از‌ روي‌ حقيقت‌ و واقعيت‌ و خلوص‌ ايمان‌ آوردند مثل‌ سلمان‌ و ابا ذر و امثال‌ ‌آنها‌ نه‌ شيطان‌ قدرت‌ دارد

جلد 15 - صفحه 200

و نه‌ كفار و مشركين‌ ‌آنها‌ ‌را‌ اضلال‌ كنند و كساني‌ ‌که‌ ايمان‌ ‌آنها‌ صوري‌ و بي‌ مغز ‌است‌ و قلب‌ ‌آنها‌ سياه‌ ‌است‌ و هواي‌ نفس‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ غالب‌ ‌است‌ فريب‌ ‌شما‌ ‌را‌ ميخورند و گمراه‌ ميشوند.

فَإِنَّكُم‌ وَ ما تَعبُدُون‌َ چه‌ اصنام‌ باشند و چه‌ شيطان‌ و چه‌ گاو و گوساله‌ و چه‌ فرعون‌ و نمرود ‌هر‌ ‌که‌ هست‌ و ‌هر‌ چه‌ هست‌.

ما أَنتُم‌ عَلَيه‌ِ بِفاتِنِين‌َ ‌در‌ مرجع‌ ضمير ‌عليه‌ بعضي‌ گفتند ‌ما ‌در‌ ‌ما تعبدون‌ ‌است‌ ‌يعني‌ آلهه ‌شما‌ قدرت‌ ندارند و فاتن‌ فتنه‌ كننده‌ ‌است‌ گول‌ زننده‌ چنانچه‌ مفتون‌ كسيست‌ ‌که‌ فريب‌ خورده‌ ‌باشد‌ و بعضي‌ گفتند مرجع‌ اللّه‌ ‌است‌ ‌يعني‌ ‌در‌ مقابل‌ قدرت‌ الهي‌ ‌شما‌ و آلهه ‌شما‌ نميتوانيد كساني‌ ‌که‌ ‌در‌ حفظ الهي‌ هستند تفتين‌ كنيد ‌که‌ عباد اللّه‌ المخلصين‌ باشند.

إِلّا مَن‌ هُوَ صال‌ِ الجَحِيم‌ِ مگر كساني‌ ‌که‌ بسوء اختيار متابعت‌ ‌شما‌ ‌را‌ كنند و ‌خود‌ ‌را‌ ‌در‌ معرض‌ عذاب‌ درآورند و جهنمي‌ كنند.

]

(آیه 162)- «هرگز نمی‌توانید کسی را (با آن) فریب دهید» و با فتنه و فساد از خداوند منحرف سازید (ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ بِفاتِنِینَ).